Bu konuda yine çoğu kez araç sahibi ile kiraya verilen veya kullanım hakkı verilen kuruluşla bağıt yapıldığı gözlenmektedir.

Böyle bir durumun vergi hukuku açısından konumlandırılması ise yine uygulamada duraksama yaratmakta ve farklı yorumlamalara neden olabilmektedir.

Gelir Vergisi Yasası'nın 70'inci maddesinde sayılmak suretiyle belirtilen mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilmiştir.

Buna göre "Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri"nin kiraya verilmesi halinde elde edilen kira geliri gayrimenkul sermaye iradıdır.

Diğer yandan aynı yasanın 73. maddesinin birinci fıkrası hükmü gereği olarak kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Yasası'na göre belirlenen vergi değerinin yüzde 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Yasası'nın servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin yüzde 10'udur.

Gelir Vergisi Yasası'nın "Vergi Tevkifatı" başlıklı 94. maddesi uyarınca söz konusu yasanın 70'inci maddesinde yer alan ve yukarıda da belirtilen motorlu nakil ve cer vasıtaları da dahil olmak üzere mal ve hakların kamu idare ve müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmek zorunda olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler tarafından kiralanması halinde yapılan kira ödemeleri vergi tevkifatına yani stopaja tabidir.

Mevcut yasal düzenleme çerçevesinde söz konusu işlemin bedelsiz olması durumunda tevkifat yapılmayacaktır. Bir başka anlatımla bu tür kiralama işlemlerinde;~ araç için nakden veya hesaben bir ödeme yapılmaması halinde tevkifat yapılması da söz konusu değildir.

Ancak Katma Değer Vergisi Yasası'nın 1/1 maddesi uyarınca Türkiye'de yapılan ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabi olup, söz konusu yasa maddesinin 3-f bendi gereği olarak mal ve hakların kiralanması işlemlerinin de vergiye tabi tutulması öngörülmüştür.

Katma Değer Vergisi Yasası'nın 27'nci maddesi uyarınca bedeli bulunmayan veya bilinmeyen işlemlerde bedel Vergi Usul Yasası hükümlerine göre belirlenmektedir.

Katma değer vergisi uygulaması ile ilgili olarak yayımlanan konuya ilişkin 30 seri numaralı Genel Tebliğ'in F/1 "Kiralama İşlemlerinde Sorumluluk Uygulaması" başlıklı bölümünde "Gelir Vergisi Kanunu'nun 70'inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesi işlemlerinin, verginin konusuna girdiği" açıklanmıştır. Bu durumda;

* Kiraya verenin başka faaliyetleri nedeniyle gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetinin bulunmaması,

* Kiralayanın gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olması, koşullarının birlikte var olması halinde, kiralayan tarafından sorumlu sıfatıyla hesaplanan katma değer vergisi beyan edilecektir. Bu kapsamdaki kiralamalarda kiraya verenler tarafından beyanname verilmemektedir.

Yapılan bu açıklamalar çerçevesinde katma değer vergisi mükellefi olmayan şahsa ait binek otomobillerinin bir firmaya bedelsiz olarak kiraya verilmesi işleminde her bir vergilendirme dönemi için emsal kira bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi sorumlu sıfatıyla kiracı sıfatına haiz olan tarafından 2 numaralı katma değer vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Diğer yandan aracını kiraya veren de emsal kira bedeli üzerinden gayrimenkul sermaye iradı elde etmiş gibi beyanda bulunmak ve hesaplanan gelir vergisini ödemek zorundadır.

Veysi SEVİĞ